«آشنايى بيشتر با حضرت آيت الله العظمى حاج سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله»
در گفت و گويى با آيت الله حاج شيخ حسين فدايى
بسم الله الرحمن الرحيم
آيت الله حاج شيخ حسين فدايى يكى از اعضاى هيئت استفتائات شرعى در دفتر مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى حاج سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله در شهر قم مى باشد. ايشان يكى از مبرزترين شاگردان مرجع عالى قدر در مباحث درس خارج استدلالى است كه حدوداً بيست سال است افتخار شاگردى معظم له را دارند. براى آشنايى بيشتر با جنبه هاى علمى، اخلاقى و اجتماعى حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله و نيز پى بردن به فعاليت هاى روزانه ايشان و برخى دستاوردها و موارد ديگر، نماينده مؤسسه فرهنگى رسول اكرم صلى الله عليه وآله گفت و گويى با آيت الله فدايى انجام داد، كه آن را تقديم بازديدكنندگان گرامى اين پايگاه اينترنتى مى كنيم.
از خداى سبحان ـ جل جلاله ـ درخواست توفيقاتِ دم افزون مى كنيم تا بيشتر از پيش بتوانيم در خدمت به تعاليم اهل بيت صلوات الله عليهم اجمعين باشيم، و در نشر آموزه هاى ولايى تواناتر شويم.
سؤال 1. پيشاپيش، و قبل از آنكه سؤالاتم را حضورتان تقديم كنم و از پاسخ هاى حضرت عالى استفاده كنيم، بر خود لازم و بايسته مى بينم كه از جناب عالى مراتب سپاس گزارى خود را ابراز كنم، كه وقت شريفتان را در اختيار ما گذاشتيد. سؤال نخست را طرح مى كنم: حضرت عالى كى و چگونه با حضرت آيت الله العظمى حاج سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله آشنا شديد؟
جواب 1. بسم الله الرحمن الرحيم وصلى الله على محمد وآله الطاهرين، ولعنة الله على أعدائهم اجمعين.
در آغاز من نيز سپاس مى گويم شما را كه در راه نشر معارف اهل بيت عليهم السلام فعاليت مى كنيد. در پاسخ سؤالتان عرض مى كنم كه خداى سبحان ـ جل و على ـ در همان سال هاى آغازين تمييز و دوران نوجوانى به من توفيق داد كه با حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله آشنا شوم. بحمد الله از همان سال هاى آغازين زندگى علم و علما را دوست داشتم و خيلى مشتاق و آرزومند بودم كه از شمار عالمانِ دين شوم و با آنها معاشرت كنم، و البته شايد اين اشتياق نتيجه تعاملِ بسيار صميمى و معاشرت پر مهر خاندان شيرازى با مردم به خصوص با نوجوانان و جوانان است. در شهر مقدس كربلا يك مدرسه بود كه بزرگ خانواده شيرازى حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد حسينى شيرازى اعلى الله درجاته آن مدرسه را تأسيس كرده بودند، و در تأسيس آن چه مشكلات فراوانى از سوى نظام حاكم بر عراق آن روزگار تحمل كردند! اين مدرسه ابتدايى بود و به نام: «مدرسه امام صادق عليه السلام» مشهور بود و تحت نظارت و اشراف خانواده شيرازى و با مديريت آيت الله سيد مرتضى قزوينى اداره مى شد. از اين حيث كه تحت نظارت و اهتمام خانواده اى متشخص در علم و مشهور در پرهيزكارى و اداره و راهنمايى افرادى مدير و مدبر، اين مدرسه اداره مى شد، در ميان ساير مدارس دولتى در كربلاى مقدس شهره و چشمگير بود. علاوه بر اين، مواد درسىِ عام اين مدرسه ـ به اضافه موارد درسى سراسر كشور عراق ـ مواد درسى دين و اخلاق، اخلاق اسلامى، تاريخ اهل بيت عليهم السلام را نيز دربرداشت كه با همه مدارس ديگر متفاوت بود. بنابراين، نخست با آيت الله سيد مرتضى قزوينى آشنا شدم، چون او مدير مدرسه بود و در موضوع دين واخلاق معلم ما بود و در درس تاريخ اهل بيت عليهم السلام هم به ما درس مى داد. پس از آن آشنا شدم با خانواده محترم شيرازى، و اين از راه جوايزى بود كه اتفاقاً هم ارزشمند بودند و هم زيبا، كه به حافظان سوره هاى ياسين و الرحمن و واقعه و سوره هاى ديگر مى دادند، كه البته جايزه اول از همه شان زيباتر و ارزشمندتر بود. اين جايزه را به كسى مى دادند كه آن سه سوره را حفظ كند، و من هم خيلى مشتاقِ گرفتنِ آن جايزه بودم. در روزى كه براى گرفتن امتحانِ حفظ معين كرده اند، بزرگِ خانواده شيرازى، آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد شيرازى، از جمله ناظران و مشوقانِ هيئت اجرايىِ امتحان بود. در آن روز وقتى كه نوبت من شد و سه سوره ياسين و الرحمن و واقعه را از حفظ خواندم و جايزه اول را بُردم، مرحوم آيت الله شيرازى قدس سره به من محبت كردند وسخت مورد تشويق قرار دادند و تحت تأثير همتِ والا و معنويت بالاىِ ايشان قرار گرفتم. ايشان مرا تشويق كردند كه تمام قرآن مجيد را حفظ كنم. از آنجا بود كه با سادات محترم و برادران آيت الله العظمى شيرازى آشنا شدم، به خصوص با مرجع بزرگ حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى حفظه الله كه به فراوانى به من لطف داشتند و همواره تشويقم مى كردند كه در حفظ تمام قرآن مجيد بكوشم و حتى كمكم مى كردند كه در اين كار استقامت و پايدارى بيشترى داشته باشم و مدت زمانى نيز در حفظ قرآن همدمِ من بوده اند، به گونه اى كه با او بسيارى از سوره هاى قرآن مجيد را حفظ نمودم، و همپاىِ همديگر راه حفظ را دنبال كردم. بدين ترتيب ارتباطِ من با ايشان استمرار يافت و در زندگى خودم هميشه مشمول راهنمايى و الطافِ ايشان بوده و هستم.
سؤال 2. ارزشگذارى و تقييم علمى شما از شخصيت آيت الله العظمى سيد صادق شيرازى دام ظله چيست؟
جواب 2. سؤال دشوارى است و در جايگاهى نيستم كه تقييم و ارزشگذارى كنم موقعيت علمىِ ايشان را. با اين همه، برداشت و نظر خودم را درباره سطح علمى و وسعتِ درك علمى ايشان بيان مى كنم، آن هم از ديد يك همراه و شاگرد، و لا غير. آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله فرزند علم است، پروريده فقه است. در سايه علم و فقه و حديث نفس كشيده اند و رشد كرده اند. چشمان خود را به علم و در خانه علم گشوده اند. همدمِ علم و علما بوده اند از خردسالى. همراه و همنشين فقه و فقها و رفيق صميمى كتاب و حديث بوده اند. با بحث و درس و تدريس زندگى كرده اند، و در تمام طول حياتشان از آن جدا نشده اند و هميشه و به قدر استطاعت و توانشان همراه و همگام با علم و درس و حديث بوده و هستند.
شنيده ام كه وقتى مشغول تأليف كتابى درباره دانش نحو و قواعد زبان عربى شدند، و البته ان كتاب نيز در نوع خودش نوآورانه و ابتكارى بوده و از تمامى كتاب هاى موجود در اين رشته، چه كتاب هاى معاصران و چه متقدمان، سرآمد و برتر، متمّم و مكمّل نقص ها ودر نوع خود واقعاً بى نظير مى بود، ايشان با مرحوم ابوى مقدسشان حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد ميرزا مهدى شيرازى قدس سره موضوع تأليف خود را به مشورت گذاشته و از وى درباره ادامه تأليف آن پرسيدند. ايشان از وى خواستند كه آن را واگذارند و تمام عمر خويش و كامل وقت خود را ويژه دانش هاى فقه اهل بيت عليهم السلام و اصول فقه به كار ببرند و از پراكنده كارى و انجام دادن كارى كه در اين مسير نباشد، بپرهيزند. ايشان نيز امر والد مقدس را اطاعت كردند و تأليف آن كتاب نحو و قواعد زبان عربى را ترك نمودند و تمام وقتِ خود را صرف فقه اهل بيت عليهم السلام و اصول فقه كردند و در اين رشته مقدس به تخصص و خبرگى دست يافتند، به گونه اى كه در اين دو رشته بى رقيب و پيشتاز شدند، به ويژه در اصول فقه، به گونه اى كه كتابِ اصولى ايشان با نام «بيان الاصول» ممتاز و برجسته شده، و ويژگى اش آن است كه در تمامى ابعاد فقهى و بسترهاى آن قابل تطبيق است، و از اين جمله معروف و متداولى كه ميان فقها شهره است، كاملاً دور شده است، جمله اى كه مى گويد: «اسسوا في الاصول ما نسوه في الفقه؛ آنچه در اصول تأسيس و بنا نمودند، در فقه به فراموشى سپردند».
در اين قضيه، ايشان شباهت به محقق صاحب كتاب «شرايع» داشتند. مى گويند مرحوم صاحب شرايع براى پرداختن به علم و درس، از والد خود جدا شد و سفر به حوزه علميه را برگزيد. پس از چندى والدِ او نامه اى براى پسر نوشت ودر آن از او تفقد كردند وحالش را پرسيدند. او نيز در جواب پدر خود چكامه اى سرود و در آن از سلامتى حال و استمرار در تحصيل را نوشت و آن شعر قوى و بلند را ارسال كرد. پدرش با خواندن آن چكامه ادبى و مستحكم پى برد كه پسرش براى سرودن چنين شعرى وقتى طولانى صرف كرده است، كه اين وقت طولانى طبعاً او را از پرداختن به علمِ مقدس بازداشته است. يعنى فهميد كه به جاى درس خواندن و استفاده كردن از لحظه لحظه عمر، ساعاتى را صرف سرودن آن شعر كرده است. لذا بار ديگر براى پسرش، يعنى صاحب شرايع، نوشت كه از انجام دادن اين امور حاشيه اى بپرهيزد و تمام وقت خود را صرف فراگيرى علوم اهل بيت عليهم السلام كند و نگذارد ساعتى از عمرش هدر رود، تا فقه را و علم حلال و حرام را به خوبى ياد بگيرد. پسر، اين نصيحت را به جان خريد و اطاعت كرد و تمام وقت خود را در تحصيل علوم اهل بيت عليهم السلام به كار برد و طبعاً توانست اين كتاب ارزشمند و پربهاى «شرايع الاحكام» را بنويسد؛ كتابى كه تا آن زمان هيچ كسى نتوانست مثلِ آن را بنويسد، وتاريخ نيز پس از آن كتابى را سراغ ندارد كه مثل و مانند آن باشد.
آرى، بيان الأصول و همچنين بيان الفقه دليلى است آشكار و روشن درباره عمق و گستره گسترده علمى آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى و نشانگر دانشى است كه مرجع عالى قدر شيرازى دام ظله از آن برخوردارند، و ايشان را در بين معاصران و همروزگاران خود برجسته مى كند، و البته چاپ شده و در دسترس طالبان و خواستاران آن است.
سؤال 3. حضرت عالى چه مدتى است كه در بحث خارج حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله شركت مى كنيد، و ديدگاه و نظرتان درباره اين بحث ها چيست؟
جواب 3. حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله از جوانى درس هاى خارج فقه و خارج اصول را آغاز كردند و از همان دوران اين مباحث را انجام داده اند، و تاكنون حدوداً سى سال است كه خارج فقه و خارج اصول را تدريس مى كنند. اينجانب هم اين توفيق را به دست آوردم و حدوداً بيست سال است كه در درس ايشان حضور مى يابم و بهره هاى بسيار فراوانى بردم. ايشان علاوه بر شيوه بيانى كم نظيرى كه دارند، مباحث دشوار و سخت را بسيار آسان و ساده مى كنند. علاوه بر بيان كم نظير و ساده كردن بحث ها، عمق علمى و بُعد فكرى و پژوهشِ موشكافانه ايشان نيز چشمگير و بى مثال است. نوارهاى صوتى موجود كه در آنها درس هاى ايشان ضبط شده است دليل محكمى است بر اين مدّعى. بحث ايشان در عين اينكه از شرح و تبسيط برخوردار است، قدرت و عمق علمى و ريشه يابى و گستردگى پژوهه ها هم كم نظير است.
سؤال 4. نظر شما درباره شخصيت مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله چيست؟
جواب 4. خاندان محترم شيرازى به قدرت فكر و نظر، و به صلابت واستحكام عقيده، تقوى و ايمان مشهور و برجسته شده اند. هر يك از آنها انديشه مندى است بزرگ و نابغه اى متبحّر است، به خصوص مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله، كه سخنرانى هاى ارزشمند و مبتكرانه كه در نوع خودشان واقعاً نوآورانه است و كم مانند هستند، دليلى بر اين نبوغ و تبحّر است.
از حيث قدرت بالاىِ فكر و نيك انديشى، جايگاه بالا و والايى دارند، و واقعاً ممتازند. ايشان هرگز درباره خود و زندگىِ خود و معيشت خود يا زندگى شخصى فكر نكرده اند و تلاش انجام نداده اند، چون وضع معيشتى دنيوى ايشان از هرگونه آرايه ها و امكاناتى به دور است. زندگى ايشان بسيار ساده و متواضعانه است. هر چه هست آن است كه درباره مصلحت ديگران مى انديشند و فكر مى كنند. به فكر پيروان و امت اسلامى بلكه به فكر تمام جهان و جهانيان اند، دغدغه هاى آنان را دغدغه هاى خود مى دانند و آنچه مايه آشفتگى آنهاست، مايه آزردگى خاطر اوست. او هميشه خيرخواهانه در انديشه آسايش امتش و آسايش تمام مردم جهان است. هميشه خيرخواه آنان بوده و برايشان موفقيت و سعادت را آرزومند است. ايشان براى رساندن خير به جهان و جهانيان فعاليت مى كند و براى اين كه خير و رفاه آنها را در بر بگيرد شب از روز نمى شناسند. همچنين ايشان بر اين عقيده هستند كه تمام خير و سعادتمندى در پيروى از اهل بيت عليهم السلام و پيروى از فرهنگ پربار، مستحكم و ريشه دارِ آنها نهفته است، فرهنگى كه خداى سبحان آن را براى رفاه و سعادت مردم اين كره خاكى ترسيم فرموده و تمام خير و خوبى و كامروايى را در آنها نهاده است.
سؤال 5. نظر جناب عالى درباره آثار مكتوب و تأليفات مرجع عالى قدر چيست؟
جواب 5. كتاب ـ چنان كه در روايت هم آمده است ـ ترجمان فكر و عقل انسان است؛ مقياس و سنجه دانايى و ميزان درك و تفكر اوست؛ معيار دانش و فهم اوست. مؤلفات و آثار مكتوب معظم له، كه بيش از يكصد عنوان كتاب است، به منزلت و جايگاه علمى و مكانت فرهنگى و فكرى ايشان است؛ نشانگرِ مرتبت فقهى و اصولىِ اوست. بنابراين، اهل خبره و فرزانگان اگر به مؤلفات ايشان در فقه، مانند «بيان الفقه: الاجتهاد والتقليد» مراجعه كند، بى ترديد به برجستگى ايشان در مباحث فقهى اعتقاد خواهد يافت. فرزانگانى كه مباحث اصولى ايشان، مانند بيان الأصول را ببينند، به اعلميتِ ايشان پى خواهند برد. ساير تأليفاتشان در ساير علوم نيز همين گونه اند. متخصصانِ فن اگر اين آثار را بخوانند بى ترديد به ژرفا و عمق و پربهايى آن آثار پى مى برند، به خصوص آثارى مانند: علي في القرآن، فاطمة الزهراء في القرآن، المهدي في القرآن، اهل البيت في القرآن، و مانند السياسة من واقع الاسلام. هركه به اين آثار مراجعه كند، به عمق در تفكرِ دينى و توانايى والا در مباحث اعتقادى، سياسى و اقتصادى از منظر دينى پى مى برد.
سؤال 6. اگر ممكن است اندكى درباره اخلاق و رفتار مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله با اقشار مختلف جامعه سخن بگوئيد. ايشان با اقشار مختلف جامعه چگونه رفتار مى كنند؟
جواب 6. آقايانى كه از خاندان شيرازى هستند، و به ويژه مرجع عالى قدر آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله به طور كلى از نياكان و اجداد معصومشان، حضرت رسول اكرم و اهل بيت صلوات الله عليهم اجمعين پيروى مى كنند، و در اخلاق و رفتار، آداب و كردار، سير و سلوك اجتماعى، تعامل و برخورد با مردم و تمامى اقشار مختلف جامعه پيرو اجدادشان هستند. آنان با آن اخلاق والا و آكنده از مهربانى و مهرشان انسان را به ياد اخلاق اجداد مكرمشان مى اندازند؛ به ياد صفات برجسته و اخلاق و صداقت و به محبت و مهربانى آنان يادآورى مى كند؛ انسان را به ياد خيرخواهى و مهربانيشان مى اندازند. آنان واقعاً متخلق به اخلاق اهل بيت عليهم السلام هستند. به هر كه با آنان برخورد كند از حيث مادى و معنوى مورد مهر و نوازش قرارش مى دهند، و از حيث روحى و روانى نيرو و نورانيّتش بخشند، و انواع خيرخواهى و اندرزهايى كه در زندگى براى او مهم است تقديمش مى كنند؛ از نصايح و تجاربى كه به كار او مى آيد و برايش مفيد و سودمند است، مى گويند. براى مشكلات او راه حل مى دهند، و كلاً هركه به طريقى با ايشان ديدار كند از فيض وجودشان بهره مى برد. وجودشان همواره پربار و عطابخش است؛ هميشه هدايتگر و راهنماست.
روزى در شهرستان با يكى از خطبا و سخنورانِ توانا ديدارى كردم، سلام و تحيّت مرجع عالى قدر آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله را به او رساندم. او گفت: چنان كه مى گويند من يكى از نامدارترين و تواناترين سخنوران هستم و در فن خطابه و منبر، تسلط بر مباحث تاريخى و حديث، تفسير و سيره و ساير مباحث دينى توانا و شهره شده ام، اما با اين همه، هرگاه با اين مرجع والا ديدار كردم، حديثى يا نكته اى تاريخى يا آموزه اى تفسيرى يا گزاره اى از سيره برايم گفته اند كه با تمام مطالعاتى كه دارم، تا آن روز آن را نديده ام و برايم تازگى داشت. خود معظم له نيز روزانه وقتى را اختصاص داده اند تا در آن به كتب و منابع حديثى و تاريخى، و تفسير و سيره مراجعه كنند و به ديگران نيز هميشه توصيه مى نمايند كه چنين كنند.
سؤال 7. به جاست اگر درباره خاندان و خانواده مرجع عالى قدر در گذر تاريخ مطالبى را بيان فرمائيد.
جواب 7. تاريخ حماسه ى ميرزاى شيرازى بزرگ، آيت الله العظمى سيد محمد حسن شيرازى قدس سره رهبر انقلاب تنباكو را به خوبى ثبت كرده است و همگان از آن آگاهند. او جد چهارم مرجع عالى قدر ما حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله هستند. او كسى بود كه توانست با فتواى مشهور تحريم تنباكو استعمار پير انگليس را به زانو درآورد و از شهرهاى ايران و كشور ايران بيرون كند.
باز هم تاريخ معاصر با ياد ميرزاى شيرازى قدس سره مى درخشد؛ وى ميرزا محمد تقى شيرازى قدس سره رهبر انقلاب 1920 عراق بود كه در تاريخ عراق بسيار مشهور است. ايشان جد دوم مادرى مرجع عالى قدر آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله است، كه توانست با رهبرى انقلاب مردمى و عشايرى عراق عليه اشغالگران انگليس، آنان را از كشور عراق با ذلت و خوارى و تحميل كردن شكستى سنگين به آنان، بيرون براند. استعمار انگليس در اين شكست تلفات مالى و انسانى فراوانى ديد و خاطره شكست را تا هميشه در تاريخ خود ثبت كرد.
باز هم تاريخ معاصر با خاطرات درخشانى از اين خاندان بزرگ ياد مى كند و از سادات و عموها و پسران عموى مرجع عالى قدر، مانند آيت الله العظمى حاج آقا سيد ميرزا عبدالهادى شيرازى قدس سره كه به تقوا و پارسايى و بردبارى و نيز به مرجعيت و علم گسترده مشهور است، سخن مى گويد. وى با مراجع آن روز عراق پهلوى دوم، محمد رضا پهلوى، آخرين شاه ايران را وادار كردند كه املاك و مستغلات و اموال غيرمنقول و نيز مؤسسات و شركت ها و كارخانه هاى مردم را، كه پهلوى اول: رضاخان به زور مصادره كرده است، به مردم مالكانشان باز گرداند.
آرى، مرجع عالى قدر از خاندانى است كه تاريخ از مفاخرشان به فراوانى سخن گفته است. فقيه مجاهد، و عالم زاهد، آيت الله العظمى حاج آقا سيد ميرزا مهدى شيرازى قدس سره پدر مرجع ما حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله در تاريخ به يادگار زاهدى كم نظير و عادلى فرزانه و ديندارى صادق گذاشته است، چنان كه پسر عمويش آيت الله العظمى حاج آقا سيد عبدالهادى شيرازى، وقتى كه از وى درباره عدالت ايشان سؤال شد، وى ـ كه بيش از سه دهه همزيست و همنشين بوده است ـ پاسخ داد كه در اين سى سال از او حتى عمل مكروهى هرگز و هرگز نديده است. جالب توجه است كه همين پاسخ را وى درباره پسر عمويش حضرت آيت الله العظمى سيد عبدالهادى شيرازى قدس سره داده است.
آرى، او كسى بود كه در روز تشييع جنازه اش، خورشيد گرفت و كسوف كاملى روى داد. عموى اينجانب، مرحوم حاج رضا فدايى نقل كرده و گفت در آن روز حزنى فراگير و اندوهى گسترده تمام شهر كربلا را فرا گرفت وهمگى لباس عزا به تن كردند، و رحلت آيت الله العظمى حاج آقا سيد ميرزا مهدى شيرازى را حادثه اى بزرگ دانستند، چون او را به درستى و از سر راستكارى اهل علم و عمل مى دانستند، او را فقيهى پرهيزگار و پاك؛ پدرى مهربان و دلسوز باور داشتند. وى [مرحوم حاج رضا فدايى] مى گويد آن شب از شدت تأثر و اندوه در عالم رؤيا ديدم كه نورى درخشان جهيدن گرفت و به سوى آسمان رفت. خوب كه در آن نگريستم ديدم كه در ميان آن نور درخشان مرحوم آيت الله العظمى حاج آقا سيد ميرزا مهدى شيرازى قرار داشت. فرياد زدم: وا اسفا، واحزنا، ما چنين نور درخشانى را از دست داديم. در اين هنگام هاتف وسروش غيبى پاسخم را داد: درست است؛ شما چنين نور درخشانى را از دست داده ايد، اما همين نور، چهار نور ديگر را از خودش به جاى گذاشت. پس قدرشان را بدانيد. پس عمويم اضافه كرد و گفت: منظور از آن چهار نورى كه از آن نور درخشان به جاى مانده: چهار فرزند ايشان است، كه مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله يكى از آنان مى باشند و آن سه نور ديگر، سه برادر وى هستند.
سؤال 8. ميان مرجع عالى قدر دام ظله و برادر بزرگتر ايشان، مرحوم آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد شيرازى قدس سره چگونه هماهنگى و تشريك مساعى بود؟
جواب 8. در پاسخ اين سؤال بايد در آغاز به عنوان يك مقدمه اين گزارش تاريخى از يونان باستان را به عرض رسانده تا پاسخ شما جواب داده شود. در تاريخ آورده اند: اسكندر كه به ذوالقرنين هم مشهور است، وصيت كرد كه به هنگام مرگ و وقتى كه جنازه اش را تشييع مى كنند، كف دستش را، كه با پنج انگشت آن اشاره مى كرد، از كفنش درآوردند تا مردم آشكارا آن را ببينند. وقتى كه مرگ او فرارسيد و وصيت او را عمل كردند وتشييع جنازه اش فرارسيد، در آن هنگام از كنار حكيمى فرزانه گذشتند. حكيم وقتى كه اين صحنه را ديد، و ديد كه اسكندر بزرگ و فاتح ذوالقرنين، تشييع مى شود و كفِ دستِ او از كفنش بيرون است و با پنج انگشتش اشاره مى كند، و انگار به امر خاصى اشاره مى كند، پيش آمد و در برابر جنازه ايستاد و دستِ خود را با دو انگشت اشاره در برابر كف دست ذوالقرنين، كه با هر پنج انگشت اشاره مى كند، گرفت. در اين هنگام ديدند دستِ اسكندر پايين آمد و در كفن فرو رفت. تشييع كنندگان از ديدن اين منظره تعجب كردند و راز آن را از حكيم پرسيدند. حكيم هم در پاسخ آنان گفت: اسكندر با اشاره اى كه با پنج انگشتِ دستش مى كرد، مى خواست به ما بگويد: اگر پنج نفر انسان همدل و همفكر با هم باشند مى توانند جهان را مسخّر كنند. من با اشاره ام با دو انگشت به او فهماندم كه لازم نيست پنج نفر همدل و همفكر با هم باشند تا جهان را به تسخير درآورند، بلكه اگر فقط دو نفر با هم همدل و همفكر باشند مى توانند با آن همدلى و همفكرى جهان را تسخير كنند. به همين جهت ذوالقرنين، اسكندر فاتح و جهانگشا تسليم شد و دستش را پيش كشيد.
آرى، اين يك حقيقت مسلّم در جهان هستى است و جنبه تكوينى دارد. سنتى است الهى و ثابت، كه بارها و بارها به تجربه نيز رسيده و دستاوردهاى فراوانى به همراه داشته است. براى ارائه يكى از موارد آن، همدلى و همفكرى، همكارى و هميارى مرجع عالى قدر ما حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق حسينى شيرازى دام ظله با برادر بزرگشان مرجع راحل حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد حسينى شيرازى قدس سره مى باشد، كه در تمام طول حيات علمى و جهادى و زندگى اجتماعى و مبارزاتى پشتوانه او بوده است. اين همدلى و همكارى هم به صورت پنهانى و هم آشكارا و هم علماً و هم عملاً، و هم قلباً و فكراً و هم يداً و لساناً صورت مى گرفت و جامعه عمل به خود مى پوشيد. اين همدلى و همفكرى، هميارى و همكارى موجب آن شد كه غالب توطئه ها و نيرنگ هاى دشمن، از حيث تبليغى و سمپاشى خنثى گردد، نقشه هاى شوم محاصره و بايكوت كردن، فشار و سانسور نمودن را درهم شكند، و سرانجام اين همدلى و همفكرى اين بود كه آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد شيرازى قدس سره توانست بر تمامى دشوارى ها فائق آيد، و توانست در اين جنگ پردامنه ى نامحسوس و بى رحمانه ـ كه شرق و غرب عليه او به راه انداخته بودند و مى خواستند حركتِ فرهنگى و پيشروانه هوشمندانه او را متوقف سازند ـ پيروز و سربلند شود. بارى دستاورد آن همدلى و همفكرى، همكارى و هميارى آن شد كه ايشان در عرصه ى عرضه تفكر اسلامى چنان پركار به تأليف بپردازد كه از خود كتابخانه اى آباد و پربرگ و پربركت بگذارد و در اين ميدان مبارزه افكار و مكاتبِ نوپديد و پرزرق و برق تفكرِ اصيل اسلامى را عرضه كند، آن هم در چيزى حدود هزار و پانصد جلد كتاب و جزوه، اين آثار پربركت گنجينه اى است از آموزه هاى پاك و تجاربِ درس آموز و حكمت هاى ناب و ناياب و علوم و فنون و معارف و اندرزها، كه همگى با همّت والاى آن مرحوم شرح و گردآورى شده اند و همگى از احاديث معصومين صلوات الله عليهم اجمعين استفاده و برداشت شده اند، به گونه اى كه تمامى اين آثار معالم و معارف دينى را باز آفرينى و بازكاوى كرده اند و ميراث فكرى اهل بيت عليهم السلام را زنده نموده اند، و به آبشخورى پاك براى غناى فكرى نسل جوان مسلمان از فرهنگ دينى تبديل شده اند، و عقيده محكم واستوار اسلام را عرضه كرده اند. جوان مسلمان با خواندن اين آثار با عقيده و فرهنگ و غناى دينى آشنا مى شود و با ميراث به جاى مانده رسول اكرم صلى الله عليه وآله و اهل بيت عليهم السلام پيوند فكرى به وجود مى آورد و او را به ريشه ها و اصالت هاى دينى اش باز مى گرداند و سرانجام مذهب اهل بيت صلوات الله عليهم اجمعين را به درستى مى فهمد و آن را مى پذيرد، و با فرهنگ معصومين كه فرهنگ قرآن كريم و وحى است آشنا مى گردد؛ با آموزه هاى ناب و زلال اسلام چون: پايبندى به صلح و روادارى، همزيستى و درك متقابل، نفى خشونت و خشم، ظلم ستيزى و مبارزه با ستمگرى، ترك فريبكارى و نيرنگ، و بسيارى از مفاهيم ديگر.
و خلاصه در يك جمله گفته مى شود كه: همفكرى و همدلى، همكارى و هميارى، همگامى و هماهنگى ميان مرجع عالى قدر دام ظله و برادر بزرگوارشان مرجع راحل أعلى الله مقامه برگ و بارى فراوان و دستاورهايى چشمگير و ثمراتى خوشگوار پديد آورد، و تمامى طراحى هاى مكارانه و توطئه هاى شيطانى دشمن را برملا كرد و تمامى تهمت ها و افتراهاى مغرضانه و سست آنها را بى اثر ساخت. اگر آن همفكرى و همدلى اين دو برادر نبود، دشمن در طراحى هاى شوم و توطئه گرى هاى پليد خود موفق مى شد و در اين جنگ پردامنه ى نامحسوس پيروز مى گرديد. و در آن صورت براى خاندان محترم و ريشه دار شيرازى نامى ستوده نمى ماند و هيچ اثر درخشانى كه توجه ديگران را جلب و جذب نمايد به جاى نمانده بود.
سؤال 9. مرجع والا حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله با قشر فقير و تهيدست جامعه چگونه رفتار مى كرد؟
جواب 9. حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله با قشر كم درآمد و تهيدستان مثل پدرى بسيار مهربان و دلسوز رفتار مى كند؛ پدرى كه بسيار دلسوز است و با اعضاى خانواده رفاقت و دوستى مى كند. هميشه مواظب هستند كه با آنان همدلى كند و با مساوات رفتار نمايد. به گونه اى كه اين امر موجب شده است زندگى بسيار ساده و پايين و به دور از تنعم داشته باشد و سطح زندگى اش را مانند سطح زندگى خانواده هاى فقير ساخته است، و در مصرف، مسكن و پوشاك و اثاثيه منزل بسيار ساده و در سطح پايين است. خانه اش بسيار ساده و متواضع است و كمابيش به سطح زندگى برادر مرحوم خود مرجع راحل، حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد محمد شيرازى قدس سره كه براى همگان ظاهر بود بسيار شبيه شده است، و كسانى كه به ديدار او مى آيند به اين سادگى و تواضع معيشتى پى مى برند و به آسانى سطح زهد و سادگى اش را درمى يابند. اين همان زندگى ساده اى است كه براى مواسات و همدردى با نيازمندان و تهيدستان نوعى همدردى به شمار مى آيد. او در گذشته و اكنون همواره دست دهنده داشته و براى فقرا دلسوزى فراوانى مى كنند. امروزه ايشان در خفا كفيل و سرپرست بسيارى از خانواده هاى مؤمنِ تهيدست است؛ همان ها كه به سبب عفت و آبرودارى، خود را مانند مردمِ برخوردار و دارا نشان مى دهند و هرگز دستِ تكدى دراز نمى كنند و عفتمندى از چهره شان هويداست. آرى، ايشان بسيارى از چنين مؤمنان را يارى مى كند.
سؤال 10. برنامه هاى روزانه مرجع تقليد عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله چيست؟
جواب 10. به اختصار و به طور كلى اين گونه عرض مى شود كه وقت و برنامه روزانه آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله بر پايه وقف كردنِ خود در راه خدا، و ويژه ساختن خود براى خرسندى پروردگار و خدمت به بندگان او، استوار است. بنابراين، بخشى از وقت خود را به درس و تدريس مى گذراند و بخشى را به قرآن و حديث و كاوش كردن در آنها. قسمتى از وقت روزانه را در عبادت وبندگى و قسمتى را در ديدارها و ملاقات ها صرف مى كند. براى پى بردن به رويدادها و اطلاع يافتن از حوادث جهان امروز و نيز اهتمام ورزيدن به آنچه در بستر جهان اسلام مى گذرد، و موضعگيرى مسئولانه در برابر اين حوادث، ساعاتى را مى گذراند، و مقدارى از وقت را صرف استقبال از افراد و گروه هايى كه به ديدارشان مى آيند مى كنند، كه در اين ديدارها به برخى پرسش ها و نيازها پاسخ مى دهند و گاه مطالبى را از سر ضرورت و نياز بيان مى كنند. ايشان در شب بيش از سه الى چهار ساعت نمى خوابند و بعد از آن براى تهجد و نيايش بر مى خيزند و پس از آن به استفتائات مردم جواب مى دهند و آنگاه برنامه روزانه خود را شروع مى كنند، كه غالباً در اين برنامه كارهايى چون تأليف و نگارش، بحث و تدريس و تحقيق، و مانند اينها را انجام مى دهند، تا روزشان را به شب برسانند. اين برنامه را هر روز دنبال مى كنند.
سؤال 11. لطفاً قدرى درباره فعاليت ها و خدمات اجتماعى آيت الله العظمى شيرازى دام ظله سخن بگوييد؟
جواب 11. آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله فعاليت هاى گسترده اجتماعى، خيريه اى، دينى، علمى و فرهنگى، فنى و تربيتى، و تبليغى دارند كه به صورت مستقيم يا با واسطه انجام مى شوند، و تمامى بسترهاى زندگىِ روزمرّه را در بر مى گيرند، كه در قالب حسينيه ها، مدارس، دانشكده ها، درمانگاه ها، بيمارستان ها، داروخانه ها، گروه هاى فنى، هيئت هاى تخصصى، مؤسسات خيرى و اجتماعى و مانند اينها صورت مى گيرند.
در تمام اينها فعاليتى گسترده و پر دامنه اى انجام مى دهند و پيشگامى، پشتيبانى، همكارى و ارتباط ايشان بسيار چشمگير و دقيق است.
سؤال 12. ارزشگذارى و تقييم علمى شما از موسوعه «اهل بيت عليهم السلام في القرآن» تأليف مرجع والا حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله چيست؟ و در كتابخانه اسلامى شيعى چه نقشى مى تواند داشته باشد؟
جواب 12: موسوعه و دانشنامه «اهل بيت عليهم السلام در قرآن كريم» تأليف آيت الله العظمى حاج آقا سيد صادق شيرازى دام ظله در نوع خود نخستين اثر تأليفى است كه تاكنون چنين اثر با چنين موضوعى تأليف نشده است. اين دانشنامه تخصصى مايه زينت و آراستگى و غناى كتابخانه اسلامى است و خلأ موجود را در بستر معارف ولايى و اهل بيتى پر مى كند و اين فضاى خالى از حيث فكرى، اعتقادى و فرهنگى با اين دانشنامه پر مى شود. خداى سبحان ربع قرآن را درباره اهل بيت عليهم السلام و در مدح آنان نازل فرموده است، چنان كه در روايات شريفه و مأثور ما نيز بدان اشارت رفته است. نكوهش دشمنان اهل بيت عليهم السلام و غاصبان منبر جدشان و حقوقشان، ربايندگان خلافت بحق آنان و دشمنان سرسختى كه با اين خاندان مقدس جنگيدند، نيز ربع ديگر قرآن را در برگرفته است، كه اين نيز در روايات وارد شده است. بله خاندان پاك مطهر و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام، همچنان حقشان مجهول و پنهان، و قدر و جايگاهشان نيز نا آشكار و مخفى مانده است و فضل و مقام والايشان آن گونه كه شايسته و بايسته است بدان پرداخته نشده است. بنابراين، دانشنامه اهل بيت عليهم السلام در قرآن با بهره گرفتن از روايات اهل سنت و كتاب هايشان، منزلت و شأن والاى اهل بيت عليهم السلام را اثبات كرده است؛ يعنى اثبات آنچه خداى سبحان براى رسول مكرم صلى الله عليه وآله و خاندان مطهر او مقرر ساخته، وشأن، خلافت، امامت و رفعت آنها در قرآن حكيم و فرقانِ عظيم ثابت و مسلم فرموده است. تمامى اينها به صورت يكجا و مستند و پژوهيده در اين موسوعه جمع شده است و از زواياى پنهان منابع مختلف و پراكنده و لطايف پنهان مانده در تاريخ گزاره ها و گزارش هاى ناب و ناياب را گرد آورده و در دسترس خواستاران و تشنگان حقيقت مى نهد. اين دانشنامه، الحق كه ابتكار و نوآورى زيبا، و كارى است بايسته و شايان و اثرى است ماندگار.
سؤال 13. اگر ممكن است، خاطراتى چند از مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى شيرازى دام ظله بيان كنيد.
جواب 13. هر روز و هفته و ماه و سالى كه انسان در كنار مرجع عالى قدر و در خدمتِ ايشان حضور داشته باشد، لاجرم از انبوه خاطرات، قصه ها، لطايف و دقايق حِكمى و نوادر اخلاقى برخوردار مى شود كه البته همگى آنها اخلاص او را براى خداى سبحان و ارادتِ والاى ايشان به رسول مكرم اسلام صلى الله عليه وآله و ائمه معصومين عليهم السلام نشان مى دهند و به ما مى فهمانند كه ايشان واقعاً خود را و وقت خود را، وقف خداى متعال و خدمت به دين مبين اسلام و نفع رساندن به مردم و خدمت رساندن به آنها كرده است. از خوش برخوردى و گشاده رويى و لبخنده اى كه از چهره شان جدا نمى شود بگوييم يا از گشاده دلى و سعه صدر و مهربانى اش؟ از روح بزرگ و سترگ و معنويت پردامنه و گسترده اش بگوييم يا از اخلاص و ارادت والاى او؟ او ادامه دهنده راه اجداد مطهر و پاك خود، و نمادى از سيرت و منش پاكيزه و اخلاق حسنه آنان است. هيچ كسى همنشين وى نمى شود مگر آنكه بر ايمان و پاكدلى اش افزوده شود، و هيچ كس همسخن او نمى شود مگر آنكه از خرمن ادب و نزاكتِ او خوشه برچيند و از اخلاق والايش دسته معطر برگيرد و از فروتنى اش درسى و عبرتى بياموزد. او همواره همگان را به التزام و پايبندىِ به تقوا و پارسايى و فراگيرىِ دانش و ادب دعوت مى كند، به خصوص نسل جوان را. همگان رابه جديت و كوشش و به ضرورتِ داشتن نشاط و فعاليت و همتِ والا فرا مى خواند، تا از آنها در راه خدا و براى برترى بخشيدن به نام خدا و كلمة الله و براى خدمت كردن به بندگان خدا استفاده كنند. هميشه مى كوشد كه نيازهاى ديگران را به قدر مستطاع برآورد، و هميشه به دوستان و همنشينان خود نيز توصيه و سفارش مى كنند كه در برآوردن نيازهاى ديگران به اندازه توان خود كوشا باشند. فراموش نمى كنم روزى را كه به جوانان طلبه و دانش پژوه حوزه و علوم دينى، كه از برخى شهرهاى هند به ديدار وى آمده اند، فرمود: هريك از شما لاجرم و بى ترديد نام رهبر انقلاب هند، گاندى را شنيده ايد، و همه شما مثل او انسان هستيد و قدرت و توانتان از او كمتر نيست. گاندى غير مسلمان توانست هند را از يوغ بندگى و استعمار رهايى بخشد، چنان كه همه شما اين را به خوبى مى دانيد، و نيز مى دانيد كه اين كشور چقدر گسترده و متفاوت است و عقايد و اديان و فرهنگ ها و زبان ها و گويش هاى متنوعى دارد.
گاندى چنين كشورى را از چنگال استعمار پير انگليس رهانيد و مردم آن ديار را آزاد و مستقل كرد به گونه اى كه سرنوشت خود را به دست خودشان گرفتند. حال شما كه مسلمانيد و بهتر از ديگران مى توانيد فعاليت كنيد و اصولاً اسلام براى رهايى و آزادى ملت ها آمده است و در پى آن است كه خير و خوبى و سعادتمندى تمامى مردم جهان را تأمين كند.
سپس ايشان سخن خود را چنين ادامه داده و فرمودند: اگر تنبلى و بى توجهى كنيم و فرياد رساى آزادى بخش اسلام را به ديگران نرسانيم و عدالت اين دين را به آنان نشان ندهيم و نواى قرآن مجيد و قسط آن را زمزمه ننماييم و فرهنگ پربار و والاى رسول اكرم صلى الله عليه وآله و اهل بيت عليهم السلام را در تمام جهان نگسترانيم ـ آن هم با وجود رسانه هاى تصويرى و صوتى و فناورى هاى پيشرفته كنونى و نوين ـ در آن صورت جواب ما به سؤال خداى متعال در اين باره چه خواهد بود؟ مخصوصاً اگر او ميان ما و كسى مانند گاندىِ غير مسلمان در دستيابى به هدف عمده اش مقايسه و مقارنه اى انجام دهد چه جواب خواهيم داد؟ در حالى كه ما براى گسترش اسلام و دستيابى به هدف اسلام تلاش چندانى نكرده ايم و سعى كافى ننموده ايم كه از رهگذر دين اسلام تمامى مردم را به سوى سعادتمندى سوق دهيم؟ بنابراين: در انجام وظيفه دينى و در راه دستيابى به اهداف والاى اسلام و تحقق بخشيدن به آن هرگز نبايد كم كارى و فروگذارى كنيم ـ ان شاء الله تعالى ـ .
برگرفته از
http://shirazi.ir
